MALA SRPSKA CRKVA NA SAVI - Sremska Mitrovica

Ovaj hram je posvećen Sv. prvomučeniku arhiđakonu Stefanu. Arheološim iskopavanjem rađenim 1980. godine pod oltarom ovog zdanja, pronađen je mozaički krst od crvenog mermera koji datira iz vremena Sirmiuma. Tako je je ova crkva izgrađena na temeljima hrama, koji su najverovatnije ostaci hrisćanske bazilike iz prvih vekova hrisćanstva. Dalja arheološka istraživanja utvrdila su: da su na ovom prostoru u vreme antičkog grada Sirmiuma bila kupatila (terme), a po pobedi hrisćanstva ovakva mesta ili su rušena ili pretvarana u bogomolje. Pisani zapisi su tek iz 1729. godine, nastali povodom kanonske posete vizitacije Biskupije pečujske, Opatiji sremskomitrovačkoj, gde su vizitatori zabeležili: “Petog jula osvećena je opatija Sv. Demetri na Savi, koja je sad nastanjena sizmatičkim Srbima. Oni imaju veličanstvenu i solidnu crkvu…”. Tri godine kasnije analitičar Karlovačke mitropolije zapisuje: “Crkva je starodrevna od kamena, svod od dasaka, oltar od kamena.” Tako kaže istorija.

Enterijer crkve posebno važnim čini prekrasni ikonostas. Ima više spratova i ukrašen je najfinijom rezbarijom, koja prepliće motive životinjskog i biljnog sveta. U ikonostas su smeštene ikone najčuvenijeg baroknog slikara ovih prostora, Teodora Kračuna. Fizionomija svetiteljskih likova daje karakteristiku njihovih ličnosti, u čemu prednjači ikona Sv. Jovana Krstitelja. Neki motivi na ikonostasu su neponovljivi u svetskom slikarstvu. Prizor Vaskrsenja Hristova na drugom spratu ikonostasa, gde je Hristos prikazan kako drzi ašov u rukama, a ispred njega kleči Marija Magdalena – nije zabeležen u analima.

Novi arterski bunar dubine preko 300 metara osvežava prolaznike, a sve više zelenila Malu crkvu odvaja od vreline, gužve i užurbanosti gradskog načina života.