U drugoj polovini 19. veka, sa razvojem istoriografije, kao nauke, u Subotici dolazi do shvatanja da su arhivi nezaobilazna nalazišta validnih istorijskih izvora. Primer za to su istraživanja profesora subotičke Gimnazije Ištvana Ivanjia (Iványi István), spovedena u arhivu tadašnje gradske administracije, koja su uspešno krunisana i sadržajnom dvotomnom monografijom.
Arhivsko područje formirano je 1946. godine i za grad Suboticu i Srez Bačku Topolu, da bi 1952. godine na osnovu rešenja Izvršnog odbora Gradskog narodnog odbora bila osnovana samostalna ustanova pod nazivom Gradska državna arhiva u Subotici. Rešenjem Skupštine sreza Subotica 1964. godine, ustanova je dobila današnji naziv - Istorijski arhiv Subotica.
Najstariji dokument koji čuva naš Arhiv potiče iz 1658. godine. Do vremena uspostavljanja Magistrata (1743.) sačuvano je samo još nekoliko akata. Od te godine, možemo da pratimo već narastanje dobro sačuvane celine materijala nastalog u radu tog gradskog organa. I građa nastala radom kasnijih gradskih upravnih vlasti, Senata, Narodnog odbora, Skupštine opštine, sačuvana je gotovo u potpunosti i čini jedan od najznačajnijih i najvrednijih segmenata u našim depoima. Period 19., a pogotovo 20. veka karakteriše izuzetno povećanje količina pisanih dokumenata, a time i arhivske građe, zatečene ili preuzete u Arhiv.
Arhiv ima status međuopštinskog arhiva, svoju delatnost vrši na teritoriji tri opštine – Subotice, Bačke Topole i Malog Iđoša. U arhivu postoji specijalizovana, stručna biblioteka čiji se fond bazira na knjigama objavljenim o arhivskoj delatnosti kao i o zavičajnoj istoriji. Ova biblioteka je zatvorenog tipa namenjena prvenstveno istraživačima arhivske građe.
Osnova delatnosti ustanove je da vrši delatnost prikupljanja, zaštite, istraživanja, čuvanja i korištenja registraturskog materijala i arhivske građe. Na zahtev pravnih i fizičkih lica Arhiv izdaje fotokopije, prepise i uverenja o podacima iz arhivske građe koju čuva.
Arhiv poseduje 450 arhivskih fondova i zbirki u dužini od 4794 dužna metra. Dokumenti koji se nalaze u sklopu fondova i zbirki obuhvataju vremensko razdoblje od sredine 17. veka do današnjih dana, a svedoče o u gradu i okolini, mestima u teritorijalnoj nadležnosti Istorijskog arhiva Subotice, ali i širim prostorima. Najstariji i ujedno i najznačajniji fondovi koji se čuvaju su :
- Magistrat povlašćene kraljevsko-komorske varoši Sent Marija (Subotica) (1701) 1743-1778 (1782),
- Magistrat slobodnog kraljevskog grada Subotice 1779-1849.,
- Gradsko veće slobodnog kraljevskog grada Subotice 1861-1918.,
- Gradsko poglavarstvo Subotice 1919-1941.godina.
Ovi fondovi su i ujedno najviše korišćeni prilikom istraživanja. Pored arhivskih fondova značajne su i sačuvane karte i planovi grada, koje se čuvaju u okviru Zbirke planova i geografskih mapa 1556-1976.
Sa strankama i istraživačima radi se od 9.30 do 13.30 časova, izuzev ponedeljka.
English
Srpski