CRKVA SVETIH ARHANĐELA MIHAILA I GAVRILA - Novi Kneževac

Srpska pravoslavna crkva sv. Arhanđela Mihaila i Gavrila u Novom Kneževcu, prema pisanim izvorima, izgrađena je 1755. godine kako je zapisano na pročelju crkve i nosi barokne stilske karakteristike. Podignuta je na mestu gde je nekada već postojala crkva od trošnog materijala. Tokom vremena na crkvi su vršene velike izmene, naročito na pročelju, koje je danas potpuno ravno, bez dekoracije i sa dvoje neprimetnih vrata koja su kasnije ugrađena. Iz pročelja se uzdiže zvonik baroknih obrisa. Bočne fasade su sa udubljenim nišama u kojima su manji prozori segmentno završeni. U unutrašnjosti je ikonostas sa pravilnom i simetričnom podelom okvira ikona, koji su pogotovo u drugoj i trećoj zoni ukrašeni izrezbarenim floralnim motivima. Prema podacima u protokolu Temišvarske aparhije, crkvena opština Kanjiža (Novi Kneževac se zvao Turska Kanjiža i pripadao je Temišvarskoj aparhiji) podnela je na odobrenje ugovor za oslikavanje ikonostasa. Ugovor je sklopljen sa slikarom Teodorom Popovićem, ikonopiscem koji je pripadao poznatoj slikarskoj porodici iz Bečkereka, a odobren je i potpisan na sednici od 24. maja 1806. godine. Prema zapisu na Bogorodičinom tronu u Srpskoj pravoslavnoj crkvi u Novom Kneževcu, ikonostas je oslikao 1807. godine Georgije Popovića, a pretpostavlja se da je smrt Teodora Popovića /1807. godine) bila razlog da sin Georgije preuzme očev posao. To je njegov najraniji rad na kojem su likovi realistički shvaćeni sa bogatom draperijom haljina i ogrtača čiji se nabori barokno lome. Ikone na ikonostasu oslobođene su u znatnoj meri uticaja tradicionalnog slikarstva koji se još nazire u umerenoj upotrebi zlata na odeći, dok su stavovi figura i likovi anđela u duhu barokne umetnosti. Iako je slikarski deo ikonostasa obnovljen 1930. godine, njegovo slikarsko umeće karakteristično za rad iz vremena prelaza XVIII u HIH vek, ostalo je prepoznatljivo i posle toga. Dugačak zapis o obnavljanju ikonostasa stoji na Bogorodičnom tronu ispod ikone Bogorodice sa Hristom koju je slikao Nikola Aleksić, gde su zabeleženi i podaci o majstorima dekoraterima koji su posao izveli. U vreme mađarske bune, Aleksić je radio zidne slike u crkvi. Godine 1848. sklopljen je ugovor za ovaj posao između crkvene opštine i slikara Nikole Aleksića uz uslov da slikar ne dobije akontaciju već da novac primi po obavljenom poslu. Na spoljnom zidu hora na ploči stoji zapis o tome: 'Izmolovan sv. hram Božiji 1848. m. dek. 3. obnovljen 1930'. Monumentalne kompozicije velikih praznika na svodu naosa i priprate svojim crtežom kao osnovnim elementom konstrukcije slike zatim plastičnost figura postignuta svetlijim tonovima, te sam kolorit naglašenih bledih ružičastih, svetlih oker i ugašene plave boje, ukazuje na sve karakteristike Aleksićevog rada.